Xem tướng gà thế nào để sơ khởi định là gà hay ?
Khi gà đứng, ưỡn ngực ra trước, cổ giương cao, mỏ thật ngắn, cựa sát đất, da dẻ đỏ au, bộ lông phủ phê sặc sỡ sắc màu, cất tiếng gáy ngân vang thì bước đầu có thể cho là gà hay.
Bộ tướng của gà phải hùng dũng, như một vị tướng đi lại đều có điệu bộ của một chiến sĩ dạn dày kinh nghiệm trận mạc, oai phong lẫm liệt, thì sơ bộ có thể đánh giá là gà hay.
Tinh hoa của gà phát tiết ra ngoài qua tướng đi đứng, qua tiếng gáy, ngoại trừ ẩn tưởng do vậy mà gà đứng trong lồng hoặc gà đang chạy lồng, đều biểu lộ hầu hết các các tướng hay, tướng quí của gà.
Một con gà dở thì không thể nậo có tướng hùng dũng của gà hay, trái lại mỏ co ro cúc rúc, loại tướng của., gà chết rót.
Căn cứ loại tướng gà chết, gà rót cúi đầu rụt cổ, lưng cong, đuôi cúp, lông xơ xác, nhớn nhác như sợ ma thì sơ bộ đoán ra là gà dở, không nhầm vào đâu được.
Người sành điệu cứ ngỡ nhìn tướng gà thì hết tám mươi phần trăm giá trị của con gà họ dã định rất đúng, mười phần trăm còn lại khi họ cầm gà lên, còn mười phần trăm chót thuộc về ẩn tướng, đành chịu, không cách gì biết được vì ẩn tướng đó chỉ lộ ra khi gà ngủ.
Thử hỏi người qua dường, đúng là người đi tìm gà hay, họ đâu có đến từng bội gà để cầm lấy gà, săm soi quan sát đôi cán tìm vảy hay để làm gì.
Họ chỉ cần quan sát tướng gà dể có cái nhìn tổng quát, sơ bộ đã có sự đánh giá đúng mức về con gà.
Một khi họ xin phép chủ cho họ ôm gà lên, quan sát đôi cán, là họ đã quyết định mua con gà dó rồi.
Người sành chơi gà, bậc thầy đúng nghĩa trong nghề chọi gà, là người chẳng mấy khi thấy ai cũng xin phép ôm gà lên, quan sát đôi cán cả.
Họ quan sát gà rất kỹ tướng gà có đạt yêu cầu là gà hay hay không. Nếu đạt yêu cầu, lúc đấy họ mới xin phép ôm gà lên dể quan sát bộ cánh, có thể xem như cái khung đốì với bức tranh và khi quan sát xong, nếu đạt yêu cầu, họ trả giá và dù giá cao, có cao một chút, họ vẫn mua.
Có người nhầm tưởng mình “trúng mánh”, bán được giá râ’t cao, thật ra họ gặp sư tổ trong nghề chọi gà, mua cho kỳ được.
Đã mua được gà hay, chỉ cần một lần cá độ, ăn tiền cá cược, họ đã thu vào gấp đôi, gấp ba lần tiền bỏ ra mua gà.
Thế mới biết nghề chọi gà cũng lắm công phu, họ là chọi gà, một nghề chơi đầy nghệ thuật tinh vi. Rất tiếc ngày nay ở Nam Bộ cứ trồng cựa sắt, rẹt rẹt nạp vài cái là gà dối phương lăn quay ra chết, không có gì là nghệ thuật cả, chỉ dể ăn tiền cá độ mà thôi.
Còn ỏ Bắc Bộ việc nung sắt đỏ tì vào cựa không cho cựa dài ra, rồi chuốt cựa như hình cái nêm cũng là một nghệ thuật, chọi gà suốt một buổi, nhiều hiệp có khi đến ngoài mười hiệp, mới phân thắng bại xem mãn nhãn, thì vẫn được giữ truyền thống đá gà là một nghệ thuật, mặc dù họ vẫn cá cược để được ăn tiền.
Xem mào gà có thể định được là gà hay không?
Dĩ nhiên là được. Vì có một thứ mào gà (gọi là mão gà) là mào nhọn về phía mũi, chứng tỏ là gà rất hay, được người sành chơi gà, săn lùng rất kỹ.
Nhìn vào mão gà hay vương miện thì nhận ra ngay vì nó hoàn toàn khác hẳn với loại mào khác, tượng trưng cho kê vương, vua của loài gà chọi, thật là tướng quí hiếm, ít ai mà có phúc tìm gặp, có khi cả một đời gà, đến lúc nghe hơi lạnh thiên thu thổi đến, mới gặp.
Lúc ấy mắt mờ, gối lỏng, lưng cong, người đã bạc nhược mới có diễm phúc để chơi gà, chọi gà nữa, mà lại gặp được ma gà thì quá muộn. Nhưng dù sao, muộn còn hơn không.
Còn một loại mào tuy cũng là quí, nhưng quí thường thôi, có thể định là gà chơi được, đó là mào trích, giống như mào của chim chích, còn gọi là chim rít, nhưng ngay thẳng, chỉa mũi lên, thì đấy là dâu hiệu của gà tạm gọi là gà hay, nhưng không hẳn là hay lắm.
Lỉnh kê là gì?
Là gà ban đêm gáy, mở miệng ra, từ trong miệng tỏa ra ánh sáng tất nhiên trong họng gà có ngọc, gọi là kê ngọc, tức ngọc của gà, cũng như thử ngọc, ngọc của chuột, chứng tỏ đấy là linh kè, loại gà linh.
Linh kê là loại gà cực quí hiếm. Cũng như loại kê vương, ma gà mà tôi vừa đề cập đến.
Linh kê thì khó có con gà bình thường nào đương đầu được nửa hiệp, mà đại bại ngay khi vừa xáp trận.
Linh kê dễ nhận biết là khi đem ra trường gà, linh kê gáy thì tất cả gà khác im thin thít, không một con nào dám cựa mình, như sợ hãi vì gặp một vị vua gà.
Do dấu hiệu đó mà người chủ gà mới nhận ra gà mình là linh kê vì không mấy ai chịu khó theo dõi gà lúc gà gáy ban đêm để biết là gà mình có ngậm ngọc.
Một diểm nữa để nhận ra linh kê là khi nó gáy, luôn luôn tiếng o cuối của ò ó o thì o này có dấu hiệu của ba tiếng 0 0 0 ngân lên, khác hẳn với âm thanh của tiếng gáy gọi là âm minh trường là tiếng o cuối kéo dài, khác hẳn âm minh đoản là tiếng 0 chót ngắn ngủn, âm minh trung là tiếng o cuối không dài cũng không ngắn.
Tiếng 0 cuôì của linh kê là ba tiếng 0 0 0 liên tục sấm rền, rất lạ tai, ai không để ý, mà tình cờ nghe, cũng lấy làm lạ, chú ý ngay.
Đấy là bí quyết của người sành về linh kê, đi tìm linh kê, rảo đầu làng cuối xóm, chỉ cần lắng nghe tiếng gà gáy mà tìm đến nơi, bái kiến xin rước về nuôi.