LƯNG GÀ
Lưng gà hay, phải theo xuôi với cần cổ, bằng ngang, thẳng băng, chéo tiếp với đuôi.
– Gà lưng dài thì tốt, lưng ngắn thì dở, to hông thì có dư sức khỏe.
– Tránh chơi gà lưng gù, vòm cong như lưng tôm, loại gà này bất tài.
– Lưng gà và lưng cánh, tạo thành một mặt phẳng trên lưng, gọn gàng, nhỏ dần về đuôi, hơi chéo xuống đuôi, gà ấy giỏi lắm.
– Lưng chéo xuống đất về phía cổ, gà dỗ.
– Lưng chéo xuống đất về phía đuôi, gà tốt.
– Lưng bằng ngang, có con hay con dở, đa sô” là dở.
– Bề ngang của lưng tại hai bên nách, nhỏ, lép, gà thiếu tình bền.
– Trên lưng có bộ lông mã thả xuốhg hai bên hông, phía sát đuôi, gà nhiều lông mã, trông rậm rạp, rất tốt. Nếu những lông này dài, nhọn như kim được thả xuống, mũi chỉ về phía trước, chứng tỏ gà bền sức, cựa đâm nhiều, rất quý, mã ấy gọi là “mã kim”.
– Nếu lông mã, cái to cái nhỏ, nửa mái lại nửa gà thường, gà ấy tốt, thường là gà hay. Lông mã mọc nhiều hai bên đùi, quý lắm.
– Gà xám tro, ô ướt, tuyền một sắc, tốt.
– Ngũ sắc thì may độ lắm, không kỵ sắc nào.
– Lông mã nhiều sắc không tốt, nhưng có ít chấm như sao, lại quý.
– Lông mã có màu như lông công là gà hay, có tài.
– Đôi vai gồ lên, không bằng phẳng, vai hẹp, tốt. Gà ấy đứng nước khuya giỏi (không nên lầm với hai quả chanh, càng lớn càng tốt).
CÁNH GÀ
“Lưỡng dực trường tồn”.
Đôi cánh gà nòi là bộ phận làm thăng bằng thân mình khi bị thất thế, bay có cao, nạp có mạnh, chông đỡ có giỏi, cũng là nhò đôi cánh.
– Cánh dài phủ phao câu, gọn ghẽ là tốt.
– Cánh ngắn thả thòng, không ôm sát thân lố xấu, gà đá yếu, dễ ngã.
– Lông xếp thưa và mỏng, con gà yếu sức.
– Lựa lông cánh xếp nhiều hàng, lông cứng cáp, dày dặn là tốt.
– Gà ô, cánh điểm một lông lĩẨng là tốt, đúng cách.
– Đầu cánh có một chấm nhỏ như móng, như cựa, gọi là “cựa cánh” thưồng đôi khi vì đố quá nhiều mà gẫy mất.
– Nếu cựa ấy dài ra như một cái lông nhím, đó là gà “quý tướng” (lông voi), được coi như ‘linh kê”. Bình thưòng lông này xếp kín không trồng thấy.
+ Cánh gà thả sệ xuống hai bên, để phơi hông ra ngoài qua nhiều là không tốt. Trái lại, cánh phải kéo lên, gồm sát thân mình úp vào lưng như vỏ con trai con sò, nếu sệ xuống gọi là gà “cánh giả” hoặc “áo tơi”, không tốt.
Khi nâng cánh gà xem, phải thấy rõ từng bắp thịt nổi lên cuồn cuộn to, hai bắp thịt sát thân tròn và to mới hay, gọi ấy là “quả chanh”, gà sẽ giật cánh lại mạnh, cứng, không cho ta xem.
– Nâng cánh gà xem, gà cứ để tự nhiên muôn làm gì thì làm hoặc kéo lại một cách yếu ớt, là cánh xấu, yếu.
– Đôi cánh gà che kín hết mu lưng, chỉ trừ khoảng nhỏ, rất hẹp ỏ giữa phía trên và rộng hơn ở phía lưng, như thế gà đá cao, quăng giỏi, tạt giỏi, cựa đâm khéo.
– Hai lông ngoài đầu cánh khép kín vào hông và cong lên lưng ở mặt trong là tốt.
– Hai lưng cánh bằng phẳng là tốt, trái lại đầu cánh ở hai vai phải gồ cao lên, so vai, ấy mới đúng hơn và quý.
– Nếu hai đầu cánh ở hai vai thả bằng xuống để thấy thân gà, hơi tròn là xấu, yếu.
– Xem lông cánh có thể đoán biết tuổi gà khá rõ. Khi được sáu tháng, lông cánh đã mọc đầy đủ, ta xòe ra như cây quạt thấy rõ đầy đủ lông cánh chia làm hai nhóm, đếm từ ngoài vào, ta đếm được mười lông lốn, dùng để bay, phía trong tại bắp tay gà có mười lông tay, đầu lông tròn cong, giữa hai khóm lông này, tại cô tay gà có một lông nhỏ, đầu nhọn, thấp, phân ranh giới hai khóm lông nói trên, được gọi là “lông trục”. Gà được sáu tháng trở lên, đến mùa thay lông, vào độ tháng tám đến tháng mười, có một lông mới mọc thềm gần “lông trục”, được gọi là lông chỉ tuổi, lông này đầu tròn và mãi đến mưòi hai tháng sau, nghĩa là đến kỳ thay lông thứ hai, cũng chưa lên cao bằng lông để bay, như vậy khi xòe cánh ra, ta thấy giữa hai nhóm lông bay và lông tay có một lông thấp hơn mọc gần’“lông trục”, ta đoán gà trên dưới một tuổi. Nếu chân lông này mềm, ruột còn tủy và máu, là gà tuổi từ 3 đến 12 tháng. Nếu chân lông già thì gà trên một năm. Qua kỳ thay lông thứ hai (một năm sau kỳ thay lông trưởc), một lông mới thứ hai được mọc lên nữa. Nếu lông thứ hai non, gà 18 đến 20 tháng. Nếu lông già, gà đã trên dưói hai mươi tháng tuổi.
– Gặp gà ngũ sắc có năm màu, thì đôi cánh thưòng thường đếm được 18 chấm như sao mối đúng.ư